Gayrimenkul alanında birçok terim yer almaktadır. Gayrimenkul alıp satmayı düşünen ya da halihazırda bir gayrimenkule sahip olan herkesin bu terimleri bilmesinde yarar vardır. Bu terimlerden biri de ayni haktır. Peki ayni hak ne demektir? Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde ayni hak kavramı “Taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar” şeklinde tanımlanmıştır.
Ayni hakları, hakkın sahibine taşınır ya da taşınmaz mallar ile ilgili egemenlik durumu veren, herkese karşı ileri sürülebilen haklar bütünü olarak ifade etmek mümkündür. Bu kavramın tarihi Roma hukukuna kadar uzanmaktadır. Ayni haklar Türk Medeni Kanunu kapsamında da koruma altına alınmış olan haklar arasında yer alırlar. Ayni hakların bazıları sahibine sınırlı yetkiler veren haklar olurken, bazılarında da taşınır ya da taşınmazların üzerinde hak sahibinin doğrudan tam yetki sahibi olması durumu vardır.
Ayni Hak Türleri Nelerdir?
Bazı ayni haklar sahibine tam ve sınırsız yetkiler tanıdıkları halde, bir kısmının tanıdığı yetkiler sınırlandırılmıştır. Bu sebepten dolayı ayni haklar, sahibine tanıdığı yetkilerin kapsamına ve türüne göre mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklar şeklinde bir ayrıma uğrarlar. Ayni hakları sınırlı ve sınırsız ayni haklar olarak iki başlıkta inceleyebiliriz:
Sınırlı Ayni Haklar: Ayni haklardan birkaçı hak sahiplerine mülkiyet hakkı gibi tam ve geniş yetkiler vermeyip, sınırlı yetkiler tanımaktadır. Bunları kısaca sınırlı ayni hak olarak ifade etmek mümkündür. Sınırlı ayni haklar, sahiplerine mülkiyet hakkından doğan kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinin hepsinin değil, bunlardan bir veya ikisini, örneğin yalnız kullanma veya yalnız yararlanma gibi yetkiler tanırlar. Sınırlı ayni haklar, hak sahibine tanıdıkları yetkinin durumuna göre üç gruba ayrılır. Bunları şöyle sıralayabiliriz;
- İrtifak hakları: Başkasına ait bir eşyayı kullanma veya ondan yararlanma yetkisini veren ayni haklar, irtifak hakları kapsamına girmektedir.
- Taşınmaz yükü: Bir taşınmazın maliki o taşınmazdan sorumlu olmak üzere bir kimseye bir şeyi vermek ve yapmakla yükümlü tutmaya taşınmaz yükü adı verilir.
- Rehin hakları: Borcun ödenmemesi gibi bir durumla karşılaşıldığında alacaklı kişinin hak sahibine ait malları icra yolu ile satması ve alacağını karşılaması rehin hakları olarak bilinir.
Sınırsız Ayni Haklar
Ayni haklar kapsamında yer alan sınırsız ayni haklar, hak sahibinin mülkiyet hakkından tam yetkiyle yararlanması durumunu ifade eder. Sınırsız ayni haklara göre taşınmazın sahibi; ilgili yapıları kullanabilir, onlardan yararlanabilir ve onlarla ilgili istediği şekilde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.
Bir cevap yazın